*Ιφιγένεια Φιλιππακοπούλου, Λογοθεραπεύτρια, Κοινωφελές Σωματείο Φροντίζω
Τι είναι οι διαταραχές λόγου και ομιλίας;
Ο λόγος είναι μια πολύπλοκη διαδικασία μέσω της οποίας οι άνθρωποι εκφράζουν όσα σκέφτονται τα συναισθήματά τους, ανταποκρίνονται σε ερεθίσματα και μπορούννα ελέγξουν το περιβάλλον τους
Διαταραχές Λόγου
Οι διαταραχές λόγου συνήθως προκαλούν την ακατάλληλη χρήση λέξεων και της σημασίας των λέξεων, αδυναμία μεταφοράς ιδεών, ακατάλληλη χρήση γραμματικών μορφών λέξεων και έλλειψη σημασιολογικών και πραγματολογικών λειτουργιών της γλώσσας (Krapp, 2002).Είναι οι δυσκολίες κατανόησης (π.χ. αναγνώρισης μιας λέξης που ακούει ένα άτομο) και έκφρασης (πχ ανικανότητα συνδυασμού των λέξεων για το σχηματισμό προτάσεων και τη σωστή χρήση τους) στο γραπτό και προφορικό λόγο.
Ο λόγος επηρεάζεται τόσο από την κανονική γήρανση όσο και από την ανάπτυξη άνοιας. Διαταραχές λόγου, που συναντάμε συχνά σε ενήλικες είναι η Αφασία (απώλεια ή εξασθένηση της λειτουργίας του λόγου λόγω βλάβης του εγκεφάλου)
Διαταραχές ομιλίας
Ως ομιλία ορίζουμε την παραγωγή του λόγου και ως άρθρωση τις κινήσεις που είναι απαραίτητες για να παραχθεί η ομιλία. Οι διαταραχές στο σύστημα των ομιλητικών ήχων δημιουργούν δυσκολίες άρθρωσης
Δυσαρθρία - Απραξία ή δυσπραξία κινητικής διαταραχή της ομιλίας, σε ορισμένες περιπτώσεις που συνοδεύεται με απραξία. Προκαλείται από μειωμένη κίνηση των μυών που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ομιλίας (της γλώσσας, υπερώα των φωνητικών χορδών , των χειλιών). Αυτό εκδηλώνεται με μπερδεμένη ομιλία, μεταβαλλόμενη ταχύτητα ομιλίας, μειωμένη έντασης φωνή, μονότονη ομιλία, αλλαγές στον τονισμό ή την αρθρωτική ακρίβεια (Lirani-Silvaetal., 2015)
Η Δυσπραξία δηλώνει τις δυσκολίες στον προγραμματισμό, στην συντονισμένη και με ακρίβεια εκτέλεση των αρθρωτικών κινήσεων. Η πλήρης απώλεια της ικανότητας προγραμματισμού των κινήσεων για την ομιλία ονομάζεται λεκτική απραξία.
Άλλες διαταραχές που απαντώνται συχνά σε ενήλικες με άνοια είναι οι διαταραχές φώνησης και διαταραχές σίτισης και κατάποσης
Ποια συμπτώματα διαταραχών λόγου συναντώ στην άνοια;
Τύποι άνοιας με δυσκολίες στο λόγο
Άνοια τύπου Alzheimer |
Εύρεση σωστής λέξης, Κατονομασία, Κατανόηση, Δυνατή φωνή |
Αγγειακή Άνοια |
Εύρεση κατάλληλής λέξης, Κατονομασία, Κατανόηση, Δυσνόητη ομιλία, μειωμένη πολυπλοκότητα |
‘Άνοια με ΣωμάτιαLewy |
Γλωσσικές δυσκολίες που περιλαμβάνουν τα συμπτώματα της ΝΑ και της PDD |
Άνοια Parkinson |
Δυσκολία στην άρθρωση, μη ρέον λόγος , αγραμματικές προτάσεις, αργή ομιλία, χαμηλής έντασης φωνή. |
Μετωποκροταφική άνοια (προοδευτική με ρέουσα αφασία) |
Αργή ομιλία με δισταγμό, λάθη στη γραμματική, Επιδείνωση κατανόησης σύνθετων προτάσεων, δυσκολία εύρεσης λέξης, ελλείμματα σε γραφή και ανάγνωση |
Σημασιολογική άνοια |
Εύρεση κατάλληλης λέξης, Κατονομασία, Κατανόηση λέξεων, Ελλείμματα στο λεξιλόγιο, μικρή δυσκολία σε ανάγνωση και γραφή |
Μικτή άνοια |
Γλωσσικές δυσκολίες που εμπεριέχουν τα συμπτώματα της ΝΑ της Αγγειακής και της άνοιας με σωμάτια Lewy Ή ένας συνδυασμός δύο εξ αυτών |
|
Πώς επηρεάζουν τη ζωή του πάσχοντα;
Μοντέλο Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ICDIH-2, 1999) προσαρμοσμένο στην Άνοια
Πως επηρεάζεται η ζωή της οικογένειας;
Αποτελεσματική επικοινωνία με ένα άτομο με άνοια :
Συμβουλές για τη βοήθεια ενός αγαπημένου σας προσώπου με τη Δυσαρθρία
επιπλέον οπτικές πληροφορίες.
Δραστηριότητες για το σπίτι που ενισχύουν το λόγο και την ομιλία σε άτομα με άνοια
Κατονομάζετε εικόνες και αντικείμενα στο σπίτι( εικόνες από περιοδικά βιβλία ,internet που ενδιαφέρουν το άτομο που πάσχει από άνοια.
Φυτέψτε μαζί ή φροντίστε τον κήπο ή της γλάστρες ονοματίζοντας κάθε φορά τα λουλούδια, το χρώμα κ.α. και αναφέροντας επιγραμματικά τη διαδικασία. Π.χ. ελέγχω το χώμα, ρίχνω το νερό, κόβω τα ξερά φύλλα. Ζητήστε από το άτομο που πάσχει από άνοια να σας πει τη διαδικασία που ακολουθήσατε βοηθώντας τον όπου δυσκολεύεται.
Μαγειρέψτε μαζί. Ζητήστε από το άτομο με άνοια να σας πει τα υλικά που χρειάζονται ή να τα συγκεντρώσει στο τραπέζι κατονομάζοντας τα. Διαβάστε μαζί την συνταγή. Ζητήστε να χωρίσει τα υλικά ανά είδος (υγρά στερεά, φρούταλαχανικά κ.α.) Ζητήστε να συγκεντρώσει όλα όσα χρειάζεστε για το πρωινό. Είναι σημαντικό η διαδικασία να γίνεται με ευχάριστο τρόπο και να μην έχει στοιχεία εξέτασης για το πόσο καλά θα τα καταφέρει για παράδειγμα.
Οργανώστε μαζί τη ντουλάπα χωρίζοντας τα ρούχα σε κατηγορίες. Ονομάστε την κάθε κατηγορία (π.χ. μπλούζα) και τις υποκατηγορίες (π.χ. κοντομάνικα) η αναφερθείτε στο χρώμα
Συζητήστε μια ταινία που είδατε. Αν το άτομο δυσκολευτεί κάντε απλές ερωτήσεις ή δώστε επιλογές π.χ. οι ήρωες έμεναν σε νησί η βουνό.
Ζωγραφίστε και σχολιάστε τις ζωγραφιές σας. Μπορείτε να βοηθήσετε το άτομο να ζωγραφίσει τι έκανε μέσα στην ημέρα του με απλά σκίτσα ή να σχολιάσετε τη δική σας μέρα, αποφεύγοντας τις πολλές λεπτομέρειες
Τραγουδήστε αγαπημένα τραγούδια του ατόμου που πάσχει από άνοια
Οργανώστε και σχολιάστε φωτογραφίες δίνοντας έμφαση σε ονόματα και μέρη. Γράψτε τα ονόματα κάτω από τη φωτογραφία και βοηθήστε να τα διαβάσει.
Παίξτε! Αν το άτομο είναι σε θέση, λύστε μαζί σταυρόλεξα, παίξτε επιτραπέζια παιχνίδια, ή πρόσωπο ζώο πράγμα. Αν δυσκολεύεται περιγράψτε την έννοια ή δώστε τα πρώτα γράμματα
Ευρετήριο. Κόψτε εικόνες και φωτογραφίες από περιοδικά και κολλήστε τες σε ένα ευρετήριο. Γράψτε με ευανάγνωστα για το άτομο γράμματα και διαβάστε και σχολιάστε τις εικόνες. Εναλλακτικά κολλήστε εικόνες από λέξεις που το άτομο συγχέει συχνά ή ξεχνάει και του είναι πιο χρήσιμες για τις καθημερινές ανάγκες
Βρείτε λέξεις με αντίθετη ή ίδια σημασία.
Πείτε προτάσεις όπου λείπει η τελευταία λέξη και αφήστε το άτομο να τη μαντέψει. Φροντίστε οι λέξεις να είναι ονόματα, μέρη ή πράγματα. «πλένω τα πιάτα με σαπούνι και… (σφουγγάρι)»
Επιλογή. Μεταξύ τριών φωτογραφιών να σας δείξει π.χ. τη τσάντα
Διαβάστε ένα κείμενο και στο τέλος κάθε παραγράφου κάντε ερωτήσεις π.χ. Επίπεδο δυσκολίας 1 ….η Μαρία και ο Κώστας πήγαν για μπάνιο στη θάλασσα…. Η Μαρία και ο Κώστας πήγαν για μπάνιο ή στο σπίτι; . Επίπεδο δυσκολίας 2 Ποιοι είναι οι ήρωες; Που πήγαν;
Εξασκηθείτε με ερωτήσεις όπως πχ. Ποιο είναι πιο γρήγορο το αυτοκίνητο ή το ποδήλατο;
Πείτε ένα αντικείμενο-έννοια και ζητήστε να σας το εξηγήσει
Ακουστική επεξεργασία ρωτήστε ερωτήσεις που απαντώνται με ναι/όχι( 8-10 σε κανονικό ρυθμό ομιλίας δίνοντας χρόνο για απάντηση) π.χ. Επίπεδο 1 Σπάει το γυαλί; Επίπεδο 2 έχουν όλα τα φρούτα το ίδιο σχήμα; Επίπεδο 3 η Θεσσαλονίκη βρίσκεται βόρεια ή νότια;
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Άρθρα
Βιβλία
Ιστοσελίδες
http://www.speech-therapy-on- video.com