*Ιφιγένεια Φιλιππακοπούλου, Λογοθεραπεύτρια, Κοινωφελές Σωματείο Φροντίζω

Τι είναι οι διαταραχές λόγου και ομιλίας;

Ο λόγος είναι μια πολύπλοκη διαδικασία μέσω της οποίας οι άνθρωποι εκφράζουν όσα σκέφτονται τα συναισθήματά τους, ανταποκρίνονται σε ερεθίσματα και μπορούννα ελέγξουν το περιβάλλον τους

Διαταραχές Λόγου

Οι διαταραχές λόγου συνήθως προκαλούν την ακατάλληλη χρήση λέξεων και της σημασίας των λέξεων, αδυναμία μεταφοράς ιδεών, ακατάλληλη χρήση γραμματικών μορφών λέξεων και έλλειψη σημασιολογικών και πραγματολογικών λειτουργιών της γλώσσας (Krapp, 2002).Είναι οι δυσκολίες κατανόησης (π.χ. αναγνώρισης μιας λέξης που ακούει ένα άτομο) και έκφρασης (πχ ανικανότητα συνδυασμού των λέξεων για το σχηματισμό προτάσεων και τη σωστή χρήση τους) στο γραπτό και προφορικό λόγο.

Ο λόγος επηρεάζεται τόσο από την κανονική γήρανση όσο και από την ανάπτυξη άνοιας. Διαταραχές λόγου, που συναντάμε συχνά σε ενήλικες είναι η Αφασία (απώλεια ή εξασθένηση της λειτουργίας του λόγου λόγω βλάβης του εγκεφάλου)

Διαταραχές ομιλίας

Ως ομιλία ορίζουμε την παραγωγή του λόγου και ως άρθρωση τις κινήσεις που είναι απαραίτητες για να παραχθεί η ομιλία. Οι διαταραχές στο σύστημα των ομιλητικών ήχων δημιουργούν δυσκολίες άρθρωσης

Δυσαρθρία - Απραξία ή δυσπραξία κινητικής διαταραχή της ομιλίας, σε ορισμένες περιπτώσεις που συνοδεύεται με  απραξία. Προκαλείται από μειωμένη κίνηση των μυών που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ομιλίας (της γλώσσας, υπερώα των φωνητικών χορδών , των χειλιών). Αυτό εκδηλώνεται με μπερδεμένη ομιλία, μεταβαλλόμενη ταχύτητα ομιλίας, μειωμένη έντασης φωνή, μονότονη ομιλία, αλλαγές στον τονισμό ή την αρθρωτική ακρίβεια (Lirani-Silvaetal., 2015)

Η Δυσπραξία δηλώνει τις δυσκολίες στον προγραμματισμό, στην συντονισμένη και με ακρίβεια εκτέλεση των αρθρωτικών κινήσεων. Η πλήρης απώλεια της ικανότητας προγραμματισμού των κινήσεων για την ομιλία ονομάζεται λεκτική απραξία.

Άλλες διαταραχές που απαντώνται συχνά σε ενήλικες με άνοια είναι οι διαταραχές φώνησης και διαταραχές σίτισης και κατάποσης

Ποια συμπτώματα διαταραχών λόγου συναντώ στην άνοια;

Τύποι άνοιας με δυσκολίες στο λόγο

Πώς επηρεάζουν τη ζωή του πάσχοντα;

Μοντέλο Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ICDIH-2, 1999) προσαρμοσμένο στην Άνοια

Πως επηρεάζεται η ζωή της οικογένειας;

Αποτελεσματική επικοινωνία με ένα άτομο με άνοια :

• Να έχετε πάντα βλεμματική επαφή.
• Δώστε σημάδια, όπως αγγίζοντας το χέρι ή χρησιμοποιήστε το όνομα του ατόμου πριν ξεκινήσετε τη συνομιλία
• Βεβαιωθείτε ότι το περιβάλλον είναι ήρεμο και απαλλαγμένο από αναστάτωση.
• Χρησιμοποιήστε απλή γλώσσα και μιλήστε αργά και δώστε αρκετό χρόνο για να επεξεργαστεί τις πληροφορίες
• Χρησιμοποιήστε σύντομες και απλές προτάσεις.
• Χρησιμοποιήστε σωστές εκφράσεις του προσώπου, για παράδειγμα να χαμογελάτε όταν μιλάτε για χαρούμενα γεγονότα
• Μην διορθώνετε το άτομο με άνοια εάν κάνει λάθη.
• Μην τονίζετε το άτομο με άνοια να ανταποκριθεί.
• Ενθαρρύνετε ένα άτομο να χρησιμοποιήσει οποιονδήποτε τρόπο επικοινωνίας που αισθάνεται άνετα με, για παράδειγμα, χειρονομία ή γραφή. Χρησιμοποιήστε το άγγιγμα για να βοηθήσετε στη συγκέντρωση, να δημιουργήσετε έναν άλλο τρόπο επικοινωνίας και να προσφέρετε ασφάλεια και ενθάρρυνση.Μπορεί να είναι χρήσιμο να χρησιμοποιήσετε ένα εικονόγραμμα που χρησιμοποιεί προβολές εικόνων.
• Επαινέστε όλες τις προσπάθειες να μιλήσετε και να υποτιμήσετε τυχόν λάθη.
• Αποφύγετε να τους επιβαρύνετε με καθημερινές λεπτομέρειες.
• Τονίστε λέξεις κλειδιά όταν ψάχνει μια λέξη

Συμβουλές για τη βοήθεια ενός αγαπημένου σας προσώπου με τη Δυσαρθρία

• Δώστε στο άτομο χρόνο για να μιλήσει.
• Να είστε υπομονετικοί.
• Εάν δεν μπορείτε να καταλάβετε την ομιλία τους, ενθαρρύνετε άλλα μέσα επικοινωνίας, όπως, γράψιμο του μηνύματος, δείχνοντας αντικείμενα ή εικόνες ή κάνοντας χειρονομίες.
• Να κοιτάζετε πάντα τα χείλη και το πρόσωπο του ατόμου, για να λαμβάνετε

επιπλέον οπτικές πληροφορίες.

• Υπενθυμίστε στο άτομο να μιλήσει αργά.
• Εάν δεν είστε σίγουροι για το τι είπε το άτομο, μπορείτε να το επαναλάβετε ξανά για να επιβεβαιώσετε το μήνυμα.
• Κρατήστε συνομιλίες σε ένα μέρος χωρίς περισπασμούς.

Δραστηριότητες για το σπίτι που ενισχύουν το λόγο και την ομιλία σε άτομα με άνοια

Κατονομάζετε εικόνες και αντικείμενα στο σπίτι( εικόνες από περιοδικά βιβλία ,internet που ενδιαφέρουν το άτομο που πάσχει από άνοια.

Φυτέψτε μαζί ή φροντίστε τον κήπο ή της γλάστρες ονοματίζοντας κάθε φορά τα λουλούδια, το χρώμα κ.α. και αναφέροντας επιγραμματικά τη διαδικασία. Π.χ. ελέγχω το χώμα, ρίχνω το νερό, κόβω τα ξερά φύλλα. Ζητήστε από το άτομο που πάσχει από άνοια να σας πει τη διαδικασία που ακολουθήσατε βοηθώντας τον όπου δυσκολεύεται.

Μαγειρέψτε μαζί. Ζητήστε από το άτομο με άνοια να σας πει τα υλικά που χρειάζονται ή να τα συγκεντρώσει στο τραπέζι κατονομάζοντας τα. Διαβάστε μαζί την συνταγή. Ζητήστε να χωρίσει τα υλικά ανά είδος (υγρά στερεά, φρούταλαχανικά κ.α.) Ζητήστε να συγκεντρώσει όλα όσα χρειάζεστε για το πρωινό. Είναι σημαντικό η διαδικασία να γίνεται με ευχάριστο τρόπο και να μην έχει στοιχεία εξέτασης για το πόσο καλά θα τα καταφέρει για παράδειγμα.

Οργανώστε μαζί τη ντουλάπα χωρίζοντας τα ρούχα σε κατηγορίες. Ονομάστε την κάθε κατηγορία (π.χ. μπλούζα) και τις υποκατηγορίες (π.χ. κοντομάνικα) η αναφερθείτε στο χρώμα

Συζητήστε μια ταινία που είδατε. Αν το άτομο δυσκολευτεί κάντε απλές ερωτήσεις ή δώστε επιλογές π.χ. οι ήρωες έμεναν σε νησί η βουνό.

Ζωγραφίστε και σχολιάστε τις ζωγραφιές σας. Μπορείτε να βοηθήσετε το άτομο να ζωγραφίσει τι έκανε μέσα στην ημέρα του με απλά σκίτσα ή να σχολιάσετε τη δική σας μέρα, αποφεύγοντας τις πολλές λεπτομέρειες

Τραγουδήστε αγαπημένα τραγούδια του ατόμου που πάσχει από άνοια

Οργανώστε και σχολιάστε φωτογραφίες δίνοντας έμφαση σε ονόματα και μέρη. Γράψτε τα ονόματα κάτω από τη φωτογραφία και βοηθήστε να τα διαβάσει.

Παίξτε! Αν το άτομο είναι σε θέση, λύστε μαζί σταυρόλεξα, παίξτε επιτραπέζια παιχνίδια, ή πρόσωπο ζώο πράγμα. Αν δυσκολεύεται περιγράψτε την έννοια ή δώστε τα πρώτα γράμματα

Ευρετήριο. Κόψτε εικόνες και φωτογραφίες από περιοδικά και κολλήστε τες σε ένα ευρετήριο. Γράψτε με ευανάγνωστα για το άτομο γράμματα και διαβάστε και σχολιάστε τις εικόνες. Εναλλακτικά κολλήστε εικόνες από λέξεις που το άτομο συγχέει συχνά ή ξεχνάει και του είναι πιο χρήσιμες για τις καθημερινές ανάγκες

Βρείτε λέξεις με αντίθετη ή ίδια σημασία.

Πείτε προτάσεις όπου λείπει η τελευταία λέξη και αφήστε το άτομο να τη μαντέψει. Φροντίστε οι λέξεις να είναι ονόματα, μέρη ή πράγματα. «πλένω τα πιάτα με σαπούνι και… (σφουγγάρι)»

Επιλογή. Μεταξύ τριών φωτογραφιών να σας δείξει π.χ. τη τσάντα

Διαβάστε  ένα κείμενο και στο τέλος κάθε παραγράφου κάντε ερωτήσεις π.χ. Επίπεδο δυσκολίας 1 ….η Μαρία και ο Κώστας πήγαν για μπάνιο στη θάλασσα…. Η Μαρία και ο Κώστας πήγαν για μπάνιο ή στο σπίτι; . Επίπεδο δυσκολίας 2 Ποιοι είναι οι ήρωες; Που πήγαν;

Εξασκηθείτε με ερωτήσεις όπως πχ. Ποιο είναι πιο γρήγορο το αυτοκίνητο ή το ποδήλατο;

Πείτε ένα αντικείμενο-έννοια και ζητήστε να σας το εξηγήσει

Ακουστική επεξεργασία ρωτήστε ερωτήσεις που απαντώνται με ναι/όχι( 8-10 σε κανονικό ρυθμό ομιλίας δίνοντας χρόνο για απάντηση) π.χ. Επίπεδο 1 Σπάει το γυαλί; Επίπεδο 2 έχουν όλα τα φρούτα το ίδιο σχήμα; Επίπεδο 3 η Θεσσαλονίκη βρίσκεται βόρεια ή νότια;

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Άρθρα

• Klimova, B, Kuca, K. (2016). Speech and language impairments in dementia. Journal of Applied Biomedicine, 97–103
• Silva Banovic, LejlaJunuzovicZunic, Osman Sinanovic(2018), Communication Difficulties as a Result of DementiaJournal of Academy of medical sciences of Bosnia Herzegovina, 221–224.
• Williams, C. L., Newman, D., Hammar, L. M. (2017). A preliminary study of a communication intervention for family caregivers and spouses with dementia. International Journal of GeriatricPsychiatry, 33(2), e343–e349. 

Βιβλία

• International classification of functioning and disability : ICIDH-2, Beta-2 draft : full version, July 1999
• MurdochB.E., Προβλήματα Λόγου και Ομιλίας,Επιμέλεια ΚαμπανάρουΜ., Εκδόσεις ΕΛΛΗΝ
• DavisA.G.,Αφασιολογία: Διαταραχές και Κλινική Πρακτική, Επιμέλεια Νάσιος Γ., Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης
• AndersonNomaB, ShamesG.H., Εισαγωγή στις Διαταραχές Επικοινωνίας,ΕπιμέλειαΖιάβα Ν., Τρίμμης Ν., Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης
• DuffyJ. R., Νευρογενείς Κινητικές Διαταραχές Ομιλίας: Υποστρώματα, Διαφορική Διάγνωση και Αντιμετώπιση, Επιμέλεια ΝάσιοςΓ., Ιγνατίου Μ, Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδη

Ιστοσελίδες

http://www.speech-therapy-on- video.com

https://www.asha.org

https://www.stroke.org.uk

https://www.selle.gr